در ۳۰ ساله اخیر بر پایه استانداردهای نظامی آمریکا Mil – Q- 9858 ، استانداردها و خطوط راهنمای بسیاری برای ساخت و استقرار نظامهای مدیریت کیفیت بوجود آمده اند که علاوه بر مشخصات فنی محصول ، خواسته های ویژه ای را برای تولید و یا ارائه خدمات ، معین و مطرح کرده اند.
سری استانداردهای بین ا لمللی ISO 9000 و تمامی راهنماهای آن اولین سری استانداردهای جهانی هستند که به منظور هماهنگی و همسانی استانداردهای گوناگون ملل مختلف برای اولین بار در سال ۱۹۸۷ به عنوان سری استانداردهای جهانی چاپ و منتشر گردید و در سال ۱۹۹۴ بازنگری شد و از ماه می ۱۹۹۰ به عنوان استانداردهای اروپا EN 9000- 9004 مورد استفاده قرار گرفت.
مدلهای اجرایی استانداردهای ISO 9000 ویرایش سال ۱۹۹۴
این مجوعه استاندارد، امکان اثبات مدیریت کیفیت سازمانها را در سه مدل اجرایی مختلف (ISO 9003 , ISO 9002, ISO 9001) فراهم می ساخت . د رحقیقت این سه نوع استاندارد، سه فرم مختلف از قابلیت های سازمانی و عملیاتی را توصیف می کرد که برای یک تفاهم قراردادی یا به عملیات دیگر تعیین قرار بین قراردداد و یا به به منظور بررسی توسط شخص ثالث ، مورد استفاده قرار می گرفت.
خواسته هایی را که رد اینجا از آنها سخن گفته شده است به هیچ .جه نباید جایگزین خواسته های فنی محصول دانست بلکه قبل از هر چیز این خواسته ها د رخدمت ایجاد اعتماد و اطمینان متقابل توانائیهای کیفیتی تامین کننده در مشتری بوده و دلیلی بر اثبات صلاحیت و شایستگی تامین کنندگی است. بدیهی است که در این مشخصه های فنی از قبل تعیین شده فرآوردها یا خدمات ، پیش نیاز این اطمینان خواهد بود.
ایزو ۹۰۰۱
ISO 9001 یکی از مدلهای اجرایی برای ساخت سیستمهای مدیریت کیفیت بود که برای اثبات کیفیت فعالیت های طراحی، توسعه، تولید، نصب و ارائه خدمات بکار می رفت. این استاندارد وقتی بکار برده می شد که خواسته های مورد نظر ، به فرآورده و خدمات یا فرآیندهایی معطوف می گردید که یک بار مشخصات آنها تعیین شده و تامین کننده یا سفارش دهنده مسئولیت کامل طراحی تا خدمات بعد از فروش را بر عهده می گرفت.
ایزو ۹۰۰۲
ISO 9002 یکی دیگر از مدلهای اجرایی برای ساخت سیستم های مدیریت کیفیت بود که برای اثبات مدیریت کیفیت در تولید ، نصب و ارائه خدمات بکار م یرفت . این مجموعه وقتی به کار برده می شد که طرحها و مشخصات محصولات و فرآیندها و نیز سایر فعالیتها از قبل موجود باشند و خواسته های کیفیت فقط به محصولات و مونتاژ معطوف گردد.
ایزو ۹۰۰۳
Iso 9003 یکی دیگر از سیستمهای مدیریت کیفیت بود که برای اثبات مدیریت کیفیت در آزمایشهای نهایی بکار می رفت. این استاندارد وقتی به کار برده می شد که توسعه ، طراحی، تولید و بهره برداری و نیز اطلاعات مربوط به تولید و فرآیندها از قبل معین شده باشند و خواسته ها به طور کلی بر آزمایشها و بازرسی نهایی معطوف گردند.
استانداردهای سیستم مدیریت کیفیت ISO 9000 – ۲۰۰۰
در پایان سال ۲۰۰۰ میلادی، نسخه جدیدی از استانداردهای مدیریت کیفیت منتشر و جایگزین استانداردهای سری ISO 9000 گردید. در این نسخه جدید بررسیهای بسیار وسیع و گسترده ای به منظور درک بهتر احتیاجات تمامی گروههای استفاده کننده از استاندارد ISO 9000 ایجاد گردیده است.
بازنگری جدید، تجربیات قبلی را در ارتباط با سیستم های مدیریت کیفیت و مدیریت عمومی مدنظر قرار داده است که این اصلاحات منجر به ارتباط و هماهنگی نزدیکتری بین سیستم مدیریت کیفیت و احتیاجات روزمره سازمان گشته است. دلیل سرمایه گذاری بیشتر بر روی سیستم های مدیریت کیفیت در نسخه جدید، پاسخگویی به انتظارات مشتریان و تامین کیفیت محصولات و خدمات است که این امر به نوبه خود موجب کارآیی و بهبود عملکرد اقتصادی و عملیاتی سازمان می گردد. به عبارت دیگر استانداردهای بازنگری شده ISO 9000 کمک بزرگی برای آن دسته از سازمان هایی است که آرزو دارند فراتر از یک تطابق ساده با الزامات سیستم مدیریت کیفیت، در جهت دریافت گواهی نامه عمل کنند.
این سری از استانداردها که با استانداردهای مدیریت محیط زیست سازگاری دارند، به سهولت برای سازمانهای بزرگ ، متوسط و کوچک در بخش های دولتی و خصوصی و به طور یکسان برای استفاده کنندگان در زمینه های ساخت و تولید ، خدمات و نرم افزار قابل استفاده است.
استانداردهای جدید ISO 9000 به منظور ساده کردن، پیاده سازی و استقرار سیستم های مدیریت کیفیت در یک سازمان ارائه شده است. این استانداردها پیوستگی و مطابقت بین نسخه های قدیمی و جدید را همچنان حفظ کرده و به شکل انتخاب بین استانداردهای ISO 9003، ISO 9002 و ISO 9001 پایان داده است.
خانواده استانداردهای ISO 9000-94 دارای بیش از بیست استاندارد و سند بود و این تعداد استاندارد همواره یکی از نگرانیهای ویژه استفاده کنندگان ISO 9000 بوده است. برای پاسخگویی به این نگرانی کمیته مربوطه TC 176 موافقت کرده است که استانداردهای مدیریت کیفیت ISO 9000 جدید تنها شامل سه استاندارد اصلی باشد و توسط تعدادی از گزارشهای فنی پشتیبانی شود. در این استانداردها حتی الامکان نکته های مهم و اساسی موجود در بیست استاندارد قبلی به صورت یکپارچه در سه استاندارد اصلی آورده شده و سایر نیازها نیز در هنگام شکل دهی استانداردها مورد توجه قرار گرفته است این سه استاندارد اصلی عبارتنداز :
– ISO 9000: سیستم های مدیریت کیفیت ، اصول، اصطلاحات و تعاریف.
– ISO 9001: سیستم های مدیریت کیفیت ، نیازمندیها (الزامات).
– ISO 9004: سیستم های مدیریت کیفیت ، راهنما برای بهبود و عملکرد.
همانطور که دیده می وشد عنوان استاندارد ISO 9001 در این ویرایش دیگر شامل عبارت ”تضمین کیفیت“ نمی گردد. این امر بیانگر این حقیقت است که الزامات سیستم مدیریت کیفیت مشخص شده در این ویرایش، د رکنار تضمین کیفیت محصول ، همچنین در جهت افزایش رضایتمندی مشتری می باشد. از جمله تغییراتی که در استاندارد ویرایش سال ۲۰۰۰ نسبت به ویرایش سال ۱۹۹۴ اعمال گردیده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- مدل فرآیندی:
بازنگری استانداری مدیریت کیفیت ISO 9000 شامل یک سری تغییرات بسیار اساسی در ساختار ISO 9001 و ISO 9004 است هر چند که ماهیت نیازمندیهای اصلی آن حفظ شده است . به طور مثال نیازمندیهای استاندارد ISO 9001 در ۵ فصل به شرح زیر تقسیم بندی شده اند:
۱- نیازمندیهای سیستم مدیریت کیفیت
۲- مسئولیت مدیریت
۳- مدیریت منابع
۴- تحقق محصول
۵- اندازه گیری، تجزیه و تحلیل و بهبود
۲- توالی:
ایجاد ارتباط منطقی میان بندهای استاندارد و خطوط راهنمای آن و همچنین توجه به نگرش فرآیندی در متن استاندارد، دو عاملی هستند که مسیر اصلاحات و تغییرات را در متن استاندارد معین نموده اند.
۳- بهبود مستمر:
به بهبود مستمر دراستاندارد ISO 9001 ویرایش سال ۲۰۰۰ اهمیت ویژه ای داده شده و از آن در جهت تسهیل اثربخشی سیستم مدیریت کیفیت نامبرده شده است. ضمن اینکه ابزارهای ویژه ای جهت بهبود مستمر معرفی گردیده است.
۴- رضایت مشتری:
یکی دیگر از مواردی که بصورتی یک الزام به آن اشاره شده است، ایجاد سیستمی برای بدست آوردن میزان رضایت مشتری می باشد که در عین حال اطلاعات با ارزشی را برای بهبود مستمر فراهم می نماید.
۵- منابع:
نیاز به تهیه و فراهم ساختن منابع و وسایل ضروری ، مورد توجه واقع شده است که در آن عناصر و اجزایی از قبیل اطلاعات، ارتباطات ، زیربناها و ابزارهایی برای حفظ محیط زیست مورد توجه قرار می گیرد.
۶- لغات و اصطلاحات:
مهمترین تغییراتی که در لغات و اصطلاحات بکار برده شده در استاندارد رخ داده عبارتست از:
– استفاده از اصطلاح ”سازمان“ به جای ”عرضه کننده“ .
– استفاده از اصطلاحات ”محصول و خدمات“ به جای ”محصول“.
۷-مطابقت با ISO 14001:
استاندارد ISO 9001 ویرایش ۲۰۰۰ به ISO 14001 نزدیکتر شده است و ضمیمه های استاندراد جدید ISO 9001 حاوی اطلاعات جدید و آموزنده ای در ارتباط با بندهای این دو استاندارد است.
۸- مدلهای اجرایی استانداردهای ISO 9000 ویرایش سال ۲۰۰۰
در ویرایش سال ۲۰۰۰ استاندارد ISO 9000 ، مدلهای اجرایی ISO 9002 و ISO 9003 عملاً حذف شدند و فقط مدل ISO 9001 باقی مانده است و در این مدل اجرایی متناسب با فعالیت های سازمان، بخش هایی که کاربرد ندارند در نظامنامه تعریف می شوند.
بدون دیدگاه