ISO، سازمان پشت صحنه حامی ISO 9000
مجموعه استانداردهای بین المللی ISO 9000 برای مدیریت کیفیت ، در بیش از ۷۰ کشور مورد استفاده قرار گرفته است و هزاران سازمان تولیدی و خدماتی د رهر دو بخش دولتی و خصوص در حال پیاده کردن و اجرای این مجموعه استانداردها هستند.
ISO 9000 ، یکی از موفق مجموعه استانداردها در تاریخ سازمان بین المللی استاندارد (ISO) بوده که معروفیت زیادی را نیز برای این سازمان کسب کرده است و نام ISO را در کنار متخصصینی که مستقیماً در ارتباط با استاندارهای فنی هستند، در سطح وسیعتری از جامعه تجاری مطرح نموده است. با این حال بسیاری از افراد این جامعه ممکن است شناخت کافی در مورد سازمان پشتیبان ISO 9000 و کار ان نداشته باشند.
سازمان بیش از فقط ISO 9000
ISO 9000 تنها یک مجموعه استاندارد از هزاران استاندارد بین المللی است که ISO از بدو شروع فعالیت هایش در سال ۱۹۴۷ میلادی منتشر کرده است. ISO در زمینه های فنی زیر استاندارد تهیه می کند:
مهندسی مکانیک ، مواد شیمیایی پایه، مواد غیر فلزی، فلزات و سنگهای معدنی ، پردازش اطلاعات (انفورماتیک)، گرافیک ، عکاسی ، کشاورزی ، ساختمان، تکنولوژی های خاص، بهداشت و درمان ، موضوعات پایه، محیط زیست ، بسته بندی و توزیع کالا.
نام ISO
ISO ، سازمان بین المللی استاندارد است . کلمه ISO یک علاومت اختصاری نیست بلکه نامی است که از کلمه یونانی ISOS به معنای ”مساوری“ مشتق شده است که ضمناً ریشه پیشوند ISO در لغاتی مانند isometric (هم اندازه، دارای ابعاد مساوری) و isonomy (تساوی قوانین ، یا تساوی افراد در برابر قانون) نیز هست . ارتباط منطقی دو کلمه ”مساوی“ و ”استاندارد“ منجر به انتخاب نام ISO برای این سازمان شده است. به علاوه ، استفاد هاز نام واحد ISO برای مشخص کردنا ین سازمان ، از وفور علائم اختصاری (نظیر ISO (International Organiztion For Stadradization) در زبان انگلیسی، یا OIN Ormanization Intrenational De Normalisation) در زبان فرانسه) که از ترجمه (International Organization For Standardization) ناشی می شود جلوگیری می کند . لذا در تمام کشورها نام کوتاه سازمان همیشه ISO است.
غیر دولتی
ISo یک سازمان غیر دولتی است. این سازمان جزیی از سازمان ملل متحد به حساب نمی آید. اعضاء این سازمان که در حال حاضر از ۱۱۰ کشور انتخاب شده اند، نمایندگان دولتی نیستند، بلکه سازمانها و موسساتاستاندارد ملی هستند که براساس رویه یک سازمان از هر کشور انتخاب می شوند.
اختیاری
استفاده از استانداردهایی که توسط ISO تهیه می شوند اختیاری است و ISO هیچگونه قدرتی در رابطه با اجراء و پیاده کردن این استانداردها ندارد. درصد از استانداردهای این سازمان که عمدتاً در رابطه با بهداشت ، ایمنی و محیط زیست هستند، در برخی ممالک به عنوان بخشی از مقررات مورد استفاده قرار می گیرند، یا در قوانین آنها، به استانداردهای مذکور ، به عنوان یک مبنای فنی ارجاع داده می شود. در هر صورت هر گونه اقتباس از این استانداردها می تواند به صورت تصمیمات لازم الاجرای مقامات قانونی یا دولت های کشورهای ذیربط درآید و ISO راساً هیچگونه اختیار قانونگذاری یا وضع مقررات ندارد.
اتفاق نظر
استانداردهای ISO ، تحت تاثیر نیروهای بازار شکل می گیرند. این استانداردها با اتفاق نظر متخصصین بخشخای صنعتی ، فنی ، یا بازرگانی و برحسی نیازهای آنان به یک استاندارد ویژه ،تهیه می شوند. بعضی مواقع متخصصین نامبرده توسط متخصصین دولتی ، مقامات قانونی ، مراکز آزمایشگاهی ، دانشگاهیان، گروههای مصرف کننده و دیگر سازمانهای ذیصلاح که در رابطه با استاندارد در دست تهیه ، ابراز علاقه کرده اند، همراهی می شوند. گرچه استفاده از استانداردهای ISO اختیاری است، ولی این واقعیتک ه استانداردهای مذکور در پاسخ به خواسته های بازار و با اتفاق نظر گروههای ذینفع تهیه می شود، کاربرد گسترده این استانداردها را تضمین می کند.
وظیفه ISO
ISO توافق نامه های فنی ای در سطح بین المللی تهیه می کند که به صورت استانداردهای بین المللی منتشر می شوند. این کار یک فعالیت عمده ISO به حساب می آید. در طول سال در هر روز کاری، بین ۱۲ الی ۱۵ گردهمایی توسط گروههای فنی ISO در سراسر جهان برگزار می شو دکه در آنها کار اصلی تهیه استانداردها صورت می گیرد. در مجموع ، بیش از ۲۸۳ گروه فنی وجود دار دکه سالانه حدود
۰۰۰، ۳۰ متخصص در آن شرکت می کنند. دبیرخانه مرکزی ISO در ژنو کار هماهنگی فعالیتهای فنی فوق الذکر و چاپ استانداردهای تکمیل شده را بر عهده دارد.
رعایت استانداردها
بررسی اینکه آیا استانداردها مطابق شرایط ذکر شده، اجرا می شوند یا نه در حیطه وظایف ISO نیست، این فرآیند بررسی که اصطلاحاً ”ارزیابی تطابق“ (Confoormity Assessment) نامیده می شود، عملاً به عرضه کنندگان و مشتریان آنان در بخش خصوصی و مراکز قانونی ، در مواردی که استانداردهای ISO در قوانین عمومی گنجانده شده باشد، مربوط می شود. به علاوه تعداد زیادی ازمایشگاه و مراکز ممیزی یا به عبارت دیگر شخص ثالث وجود دارند که به طور مستقل خدمات ارزیابی تطابق را برای تعیین انطباق فرآورده ها ، خدمات یا نظام ها با استانداردهای ISO، عرضه می کنند.
سازمان های مذکور ممکن است این خدمات را به نمایندگی از جانب یک مرجع قانونی ، یا به صورت یک فعالیت تجاری که هدف آن ایجاد اعتماد بین عرضه کنندگان و مشتریان انان است، یا به صورت یک فعالیت تجاری که هدف ایجاد اعتماد بین عرضه کنندگان و مشتریان آنان است. ارائه دهند.در برخی کشورها، اعضاء ISO کار ارزیابی تطابق را به نیابت از دولت های متبوع خود، یا به صورت یک، فعالیت حرفه ای انجام می دهند. بهرحال ، خود ISO هیچگونه اختیاری در کنترل اینگونه فعالیتها ندارد.
آنچه ISO در این زمینه با مشارکت IEC (International Electrotechnincal ommisison) انجام می دهد، عبارتا ست از تهیه کتب راهنمای ISO/ IEC که جنبه های مختلف فعالیتهای مربوط به ارزیابی تطابق و سازمانهای دست اندرکار را شرح می دهد. ضوابط اختیاری که در این کتب گنجانده شده، حاکی از اتفاق نظر بین الملی درباره عملکردهای مورد پذیرش است. استفاده از این ضوابط به رفع تناقضات و ایجاد انسجام در ارزیابی تطابق در سطح جهانی کمک کرده و داد و ستد بین المللی را تسهیل می کند.
صدور گواهی ISO 9000
همانطور که از مطالب فوق استنباط می شود، ISO هیچ سیستمی برای بررسی رعایت استانداردهای ISO 9000 در نظام های کیفی سازمانها اعمال نمی کند . ISO خود هیچگونه ممیزی ISO 9000 انجام نداده است و هیچگونه گواهینامه ISO 9000 مبنی بر رعایت استانداردها اعطاء نمی کند.
چیزی بنام گواهینامه (ISO Certification) در رابطه با ISO 9000یا هر استاندارد ISO دیگری نمی کند.
گواهینامه های ISO 9000 توسط مراکز ثبت یا مراکز صدور گواهینامه که مستقل از ISO هستند (نظیر DNV، TUV، RWTUV، QMI، SGSو…) صادر می شوند . این مطلب حتی در مورد مراکزی که ممکن است جزو سازمان استاندارد ملی یک کشور و خود عضو ISO نیز باشند، صدق می کند . ISO هیچگونه اختیاری در نظارت بر فعالیت مراکز ثبت صدور گواهینامه سیستم های کیفیت ندارد. با این حال ، کتب راهنمای ISO / IEC مبنایی برای ثبت عملکرد قابل قبول اینگونه مراکز ایجاد می کند. پیروی یا عدم پیروی از این کتب راهنما می تواند توسط یک شرکت به عنوان یکی از ضوابط انتخاب مرکزی ثبت برای ممیزی سیستم کیفیت و صدور گواهینامه ISO 9000 اعمال شود.
در بسیاری از کشورها به طور روزافزون مراکز اعتبار دهی (بعضی موقع و نه همیشه ، به نمایندگی از طرف دولت)، برای اعمال کنترل کنترل بر ”فن صدور گواهینامه ISO 9000“ در حال تاسیس هستند.
ضوابط مندرج در کتب راهنمای ISO/IEC ( که بنام مجموعه های EN45000 توسط اتحادیه اروپا اقتباس شده است ) جزو ضوابطی است که توسط مراکز اعتباردهی اعمال می شوند.
بنابراین ، ضمن اینکه ISO خود گواهینامه ISO 9000 صادر نمی کند و بر مراکز دست اندرکار اینگونه فعالیته ا نفوذی ندارد ، و لیکن خطوط اختیاری این سازمان به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته و به تضمین عملکرد مقبول مراکز فوق الذکر کمک می کند.
علامت ISO
علامت ISO یک علامت تجاری ثبت شده است . ISO ، استفاد هاز اینع لامت را نه برای مراکز ثبت نظام کیفیت و نه برای شرکتهایی ک هاز این مراکز گواهینامه ISO 9000 دریافت می کنند.
تجویز نمی کند. آزاد بودن استفاد هاز علامت ISO می تواند این فکر غلط را القاء می کند که ISO در زمینه صدور گواهینامه فعالیت دارد، یا سازمانی را ک هاز اینع لامت استفاده کرده تائید می کند ، یا این سازمان نماینده مجاز ISO است . هیچ یک از فرضیه فوق صحیح نیست.
خانواده ISO 9000
خانواده استاندارد ISO 9000 نمایشگر اتفاق نظر بین المللی است در مورد آنچه که عملکرد صحیح مدیریتی به حساب می آید. هدف اصلی این استانداردها معرفی راهنمایی است که به یک سیستم مدیریت موثر منجر می شود و به نوبه خود می تواند به عنوان چهارچوبی برای بهبود مستمر مورد استفاده قرار گیرد.
استاندارد ISO9004 خطوط راهنمایی را در رابطه با بهبود و عملکرد عناصر مدیریت کیفیت و سیستم کیفیت مشخص می کنند. ISO 9004 راهنمایی است کهم حدوده وسیع تری از اهداف یک سیستم مدیریت کیفیت را نسبت به ISO 9001 در بر می گیرد و بخصوص در پی بهبود مستمر عملکرد خواهان مراتبی فراتر از نیازمندیهای ISO 9001 است اما این استاندارد برای مقاصد صدور گواهی و یا قراردادی در نظر گرفته نشده است .
این خانواده همچنین شامل الگوی تضمین ISO 9001 است که توسط آن می توان دیک سیستم کیفیت را برای رعایت شرایط ISO 9000 ممیزی کرد. ISO 9001 برای یک سیستم مدیریت کیفیت ،الزاماتی را معین می نماید که می تواند برای کاربردهای داخلی سازمان یا برای صدور گواهینامه و یا برای مقاصد قراردادی مورد استفاده قرار گیرد. این استاندارد بر روی اثر بخشی سیستم مدیریت کیفیت دربرآورده سازی نیازمندی های مشتری تمرکز دارد.
هر سازمان باید این ممیزی را به منظور بررسی اینکه آیا فرآیندهایش به طور موثر مدیریت می شوند یا به انجام دهد . به علاوه، این سازمان می تواند به منظور اطمینان بخشیدن به مشتریان خود نسبت به اینکه سازمان قادر است فرآورده ها یا خدمات را مطابق نیاز آنها تحویل دهد ، از مشتریانش برای انجام ممیزی سیستم کیفیت دعوت به عمل آورد.
بالاخره سازمان می تواند از خدمات یک مرکز ثبت ( گواهی ) نظام کیفیت ، برای اخذ گواهی ISO 9000 استفاده کند . روش اخیر به دلیل وجود اعتبار یک ممیزی مستقل ، طرفداران زیادی پیدا کرده است ، با اتخاذ این روش می توان از ممیزی های متعدد توسط مشتریان سازمان صرفنظر کرد، یا از تواتر و یا مدت زمان ممیزهای آنان کاست . این گواهینامه همچنین می تواند به ایجاد اعتبار برای سازمان به عنوان یک شریک تجاری جدی کمک کند، خصوصاً هنگامی که عرضه کننده و مشتری شناخت کافی نسبت به یکدیگر نداشته باشند و یا از نظر جغرافیایی دور از هم قرار گرفته باشند، مانند وضعیتی که در صادرات پیش می آید. امرکزه در برخی بخش های صنعت ، کمپایی های عمده ، عرضه کنندگان خود را ملزم به داشتن گواهینامه ISO 9000 می کنند. در برخی ممکالک نیز، بخشهای دولتی و مقامات عمومی در مزایده ها، کمپانی ها را به داشتن گواهینامه ISO 9000 ملزم می کنند.
استاندارد-۲۰۰۰ ISO 9004 بعنوان واژه نامه سیستم مدیریت کیفیت ، اصطلاحات و تعاریف این سیستمر ا به زبانی ساده تعریف می کند.
QSAR
این قابل درک است که مراکز تجاری بخواهند از اعتبار گسترده و فراگیر گواهینامه ISO 9000 که برای آن سرمایه گذاری زیادی کرده اند مطمئن شوند. ISO در مقابل این نیاز استفاده کنندگان ISO 9000 مبنی بر ”یک ممیزی یک گواهینامه معتبر در همه جا“ حساس بوده است. ISO با همکاری IEC، تعهد کرده است تا سیستمی بنام QSAR (پذیرش ارزیابی نظام کیفیت) (Quality System Addessment Recognition) را برای ترغیب مشتریان پذیرش جهانی گواهینامه های ISO 9000 ایجاد کند.
همانند تمامی فعالیتهای ISO ، این سیستم نیز اختیاری است، بهرحال ، QSAR به منظور رفع نیاز بازار در حال پایه گذاری است و ضوابط آن مبتنی بر مدارکی است ک هبا اتقاف نظر گروههای ذینفع پشتیبانی می شود. این دو عامل با هم باید موفقیت QSAR را تضمین کنند.
و سرانجام
• ISO تاکنون قابل توجهی استاندارد بین المللی تهیه کرده است که تقریباص تمام زمینه های فنی را در بر می گیرد.
• ISO یک سازمان غیر دولتی است که ۱۱۰ کشور اعضاء آن را تشکیل می دهند.
• استانداردهای ISO اختیاری هستند و ISO هیچگونه اختیاری در تحمیل اجرای این استانداردها ندارد.
• ISO هیچ نوع فعالیتی در زمینه ”ارزیابی تطابق“ ندارد، با این حال خطوط راهنمایی و برای تعیین عملکرد صحیح مشخص می کند.
• ISO گواهینامه های ISO 9000 صادر نمی کند.
• ”گواهینامه ISO“ برای استانداردهای ISO 9000 یا یکدیگر استانداردها وجود ندارد. عبارت صحیح ”گواهینامه ISO 9000“ است که بطور مستقلو مجزا از ISO صادر می شود.
• علامت ISO یک عالمت تجاری ثبت شده است و ISO استفاده از آن را در رابطه با گواهینامه ISO 9000 تجویز نمی کند.
• استانداردهای ISO تحت نیروهای بازار شکل می گیرند. این استانداردها براساس اتفاق نظر بین المللی صاحبنظران آن بخش از بازار که نیاز بوجود استانداردی را اعلام کرده اند تهیه می شوند.
بدون دیدگاه